Ile bierze kierownik budowy w 2025 roku? Aktualne stawki i ceny usług

Data opublikowania artykułu: 27 marca 2025 rok

Data ostatniej aktualizacji: 8 kwietnia 2025 rok

Ile bierze kierownik budowy? – kompletny przewodnik 2025

Kluczowe informacje:

• Średnie miesięczne wynagrodzenie kierownika budowy wynosi od 8 310 zł do 11 560 zł brutto
• Koszt kierownika budowy dla domu jednorodzinnego to zazwyczaj 1-2% wartości inwestycji
• Stawka godzinowa kierownika budowy waha się od 50 do 150 zł netto
• Całościowa stawka za nadzór nad budową domu jednorodzinnego wynosi od 2000 do 4000 zł

Zatrudnienie kierownika budowy to nie tylko wymóg prawny przy większości inwestycji budowlanych, ale przede wszystkim gwarancja prawidłowego przebiegu prac i zgodności z przepisami. Kierownik budowy pełni kluczową rolę w procesie realizacji inwestycji, nadzorując wszystkie etapy budowy oraz dbając o bezpieczeństwo i zgodność z projektem. Przed rozpoczęciem budowy warto więc wiedzieć, jakie są koszty zatrudnienia takiego specjalisty i od czego zależą jego stawki. Powinien posiadać uprawnienia budowlane.

Analizując dane z 2025 roku, możemy zauważyć, że wynagrodzenie kierownika budowy jest zróżnicowane i zależy od wielu czynników. Doświadczenie zawodowe, lokalizacja inwestycji oraz stopień złożoności projektu to główne elementy wpływające na ostateczny koszt. W większych miastach, takich jak Warszawa, Kraków czy Wrocław, stawki są zazwyczaj wyższe niż w mniejszych miejscowościach. Wynika to zarówno z większej liczby inwestycji w dużych aglomeracjach, jak i z wyższych kosztów życia.

Inwestorzy mają do wyboru różne formy rozliczenia z kierownikiem budowy. Koszt zatrudnienia kierownika budowy jest różny. Najpopularniejsze to stawka godzinowa, wynagrodzenie ryczałtowe oraz ustalony procent od wartości inwestycji. Każda z tych metod ma swoje zalety i wady, dlatego wybór powinien być dostosowany do specyfiki projektu. Przy budowie domu jednorodzinnego najczęściej stosuje się wynagrodzenie ryczałtowe lub procentowe, co pozwala na łatwiejsze planowanie budżetu całej inwestycji.

Najczęstsze pytania o wynagrodzenie kierownika budowy

• Ile kosztuje kierownik budowy domu jednorodzinnego? Koszt kierownika budowy dla domu jednorodzinnego zazwyczaj wynosi od 2000 do 4000 zł za całą inwestycję lub około 1-2% wartości budowy.
• Jaka jest stawka godzinowa kierownika budowy? Stawki godzinowe wahają się od 50 do 150 zł netto, w zależności od doświadczenia i regionu.
• Od czego zależy wynagrodzenie kierownika budowy? Główne czynniki to wielkość i stopień skomplikowania projektu, lokalizacja inwestycji, doświadczenie kierownika oraz liczba wymaganych wizyt na budowie.
• Jakie są średnie miesięczne zarobki kierownika budowy? W 2025 roku średnie wynagrodzenie miesięczne kierownika budowy wynosi od 10 650 zł do 11 560 zł brutto.
• Czy muszę zatrudnić kierownika budowy? Tak, jeśli budowa jest realizowana w oparciu o pozwolenie na budowę lub gdy prace na zgłoszenie dotyczą budynku mieszkalnego jednorodzinnego (z wyjątkiem domów o powierzchni zabudowy do 70 m²).

ŹRÓDŁO:

• [1]https://kb.pl/budownictwo/koszty-budowy/ile-kosztuje-kierownik-budowy-sprawdzamy-ceny-uslug-w-roznych-miastach/[1]
• [2]https://uprawnienia-budowlane.com/ile-zarabia-kierownik-budowy-w-2024-zarobki-kierownika-budowy/[2]
• [3]https://tumw.pl/jaki-jest-koszt-oplacenia-kierownika-budowy[3]

Od czego zależy koszt usług kierownika budowy? Stawki i ceny w 2025 roku

Wynagrodzenie dobrego kierownika budowy w 2025 roku jest mocno zróżnicowane i zależy od szeregu istotnych czynników. Bardzo ważne są jego referencje.  Analizując najnowsze dane z rynku, zauważamy, że pensje tych specjalistów mieszczą się w przedziale od 8 000 zł do nawet ponad 20 000 zł brutto miesięcznie. Mediana zarobków wynosi obecnie około 11 560 zł brutto, co pokazuje, że jest to zawód dobrze opłacany w porównaniu do średniej krajowej.

Koszt zatrudnienia kierownika budowy zależy od doświadczenia zawodowego. To  jeden z najważniejszych elementów wpływających na wysokość wynagrodzenia. Kierownicy z wieloletnim stażem mogą liczyć na stawki powyżej 15 000 zł brutto, podczas gdy osoby rozpoczynające karierę otrzymują około 7 000-8 000 zł brutto miesięcznie. Co ciekawe, różnice regionalne również mają ogromne znaczenie – w Warszawie średnia pensja wynosi około 12 000 zł, a w Krakowie dochodzi nawet do 13 199 zł brutto.

Rodzaj i wielkość inwestycji to kolejny kluczowy czynnik. Kierownicy odpowiedzialni za duże projekty infrastrukturalne, jak budowa autostrad czy obiektów użyteczności publicznej, zarabiają znacznie więcej niż osoby nadzorujące budowę domów jednorodzinnych. Na rynku funkcjonują trzy główne modele rozliczeń:

• Stawka godzinowa: od 50 do 150 zł netto/h
• Wynagrodzenie ryczałtowe: 2000-4000 zł za całą inwestycję
• Procent wartości inwestycji: zazwyczaj 1-2%

Dodatkowe czynniki zwiększające wynagrodzenie

Oprócz podstawowej pensji, kierownicy budowy często otrzymują atrakcyjne benefity pozapłacowe. Samochód służbowy, telefon komórkowy oraz prywatna opieka medyczna to standardowe dodatki w większych firmach. Specjalistyczne certyfikaty, znajomość języków obcych oraz umiejętność zarządzania dużymi zespołami mogą dodatkowo podnieść wartość rynkową kierownika budowy o 10-20%.

Warto zauważyć, że w 2025 roku wzrosła również popularność pracy hybrydowej w tym zawodzie. Choć obecność na placu budowy jest niezbędna, część obowiązków administracyjnych może być realizowana zdalnie, co stanowi dodatkowy atut przy negocjowaniu warunków zatrudnienia.

Ile kosztuje zatrudnienie doświadczonego kierownika budowy w różnych miastach Polski? Porównanie cen

Stawki kierowników budowy w Polsce wykazują znaczne zróżnicowanie regionalne. Analiza rynku z 2025 roku pokazuje, że różnice między dużymi miastami a mniejszymi miejscowościami mogą sięgać nawet 40%. Wynagrodzenia specjalistów są silnie powiązane z intensywnością lokalnych inwestycji budowlanych oraz ogólnym poziomem zarobków w regionie. W największych ośrodkach, gdzie realizuje się więcej projektów, a popyt na wykwalifikowanych specjalistów jest wyższy, naturalne jest występowanie wyższych stawek.

Ceny w największych aglomeracjach

Warszawa niezmiennie utrzymuje pozycję lidera cenowego. W stolicy średnie stawki miesięczne osiągają 13 500 – 15 000 zł brutto dla doświadczonych kierowników budowy. Kraków zajmuje drugie miejsce z wynagrodzeniami rzędu 12 000 – 13 199 zł. Interesującym zjawiskiem jest dynamiczny wzrost stawek we Wrocławiu, gdzie w ciągu ostatnich dwóch lat wynagrodzenia zwiększyły się średnio o 18%. W Trójmieście stawki wynoszą między 11 000 a 13 000 zł, a w Poznaniu 10 500 – 12 500 zł.

Stawki za usługi kierownika budowy w mniejszych miastach

W mniejszych ośrodkach kierownicy budowy zarabiają między 8 000 a 10 000 zł brutto miesięcznie. Miasta takie jak Rzeszów, Olsztyn czy Zielona Góra oferują stawki niższe o 30-40% w porównaniu do stolicy. Na terenach wiejskich popularne jest rozliczenie ryczałtowe, wynoszące 1 500 – 2 500 zł za nadzór nad budową typowego domu jednorodzinnego.

Główne czynniki wpływające na regionalne zróżnicowanie stawek to:

• Intensywność lokalnego rynku budowlanego
• Dostępność wykwalifikowanych specjalistów
• Ogólny poziom zarobków w regionie
• Stopień skomplikowania typowych projektów
• Sezonowość prac budowlanych

Koszty jednorazowej kontroli i odbioru domu przez kierownika budowy

Jednorazowa kontrola budowy przez kierownika to usługa, która często okazuje się niezbędna dla inwestorów chcących zweryfikować jakość prowadzonych prac. Średni koszt takiej usługi w 2025 roku wynosi od 300 do 350 złotych za godzinę pracy specjalisty, przy czym należy pamiętać, że większość firm rozlicza się za każdą rozpoczętą godzinę. W przypadku bardziej złożonych inwestycji, takich jak budynki wielorodzinne czy obiekty komercyjne, stawki mogą wzrosnąć nawet do 400 złotych za godzinę.

Co ciekawe, ceny kontroli jednorazowych znacząco różnią się w zależności od regionu Polski. W Warszawie i innych dużych aglomeracjach możemy spodziewać się wyższych stawek, które nierzadko przekraczają 400 złotych za godzinę. Warto przed zamówieniem usługi dopytać o dokładny zakres kontroli, ponieważ niektórzy kierownicy budowy oferują w ramach tej samej ceny również sporządzenie pisemnej opinii technicznej.

Cennik odbioru domów jednorodzinnych

Koszt odbioru domu jednorodzinnego przez kierownika budowy jest bezpośrednio powiązany z powierzchnią budynku. Dla domów o powierzchni do 150 m² standardowa stawka wynosi około 500 złotych, natomiast większe obiekty, do 300 m², to wydatek rzędu 800 złotych. Warto zauważyć, że niektórzy specjaliści stosują bardziej szczegółowy podział cennika:

• Dom 100-150 m²: 500 złotych
• Dom 150-200 m²: 600 złotych
• Dom 200-250 m²: 700 złotych
• Dom 250-300 m²: 800 złotych

Te stawki najczęściej dotyczą samej usługi odbioru, bez uwzględnienia kosztów dojazdu, które wynoszą średnio 2,20 złotych za każdy przejechany kilometr. W przypadku lokalizacji oddalonych od większych miast, koszt dojazdu może stanowić znaczący dodatek do podstawowej ceny usługi.

Zakres usług objętych jednorazową kontrolą

Zastanawiając się, czy warto inwestować w jednorazową kontrolę przez kierownika budowy, warto przeanalizować, co dokładnie obejmuje taka usługa. Standardowa kontrola obejmuje weryfikację zgodności prowadzonych prac z projektem budowlanym, sprawdzenie jakości wykonania oraz identyfikację potencjalnych błędów wykonawczych. Często kierownik budowy podczas takiej wizyty weryfikuje również poprawność prowadzenia dokumentacji budowy, co może zapobiec problemom podczas finalnego odbioru inwestycji.

Doświadczeni kierownicy budowy oferują również usługę doradztwa technicznego, która jest szczególnie cenna dla inwestorów indywidualnych bez specjalistycznej wiedzy budowlanej. Taka konsultacja pozwala nie tylko wykryć ewentualne nieprawidłowości, ale również otrzymać praktyczne wskazówki dotyczące dalszego prowadzenia inwestycji. W niektórych przypadkach jednorazowa kontrola może obejmować także sporządzenie raportu fotograficznego z opisem stanu technicznego budowy, co stanowi cenne zabezpieczenie w przypadku sporów z wykonawcami. Wybierając kierownika budowy należy  pamiętać, że bardziej złożone zagadnienia, takie jak wykonanie oceny technicznej konkretnego elementu konstrukcji czy całego obiektu, są wyceniane oddzielnie i zazwyczaj zaczynają się od kwoty 450 złotych.

Dodatkowe koszty związane z kontrolą i odbiorem

Planując budżet na usługi kierownika budowy, warto uwzględnić potencjalne koszty dodatkowe. Oprócz podstawowej stawki za kontrolę czy odbiór, należy brać pod uwagę koszt dojazdu specjalisty na miejsce inwestycji.

W 2025 roku standardowa stawka za kilometr wynosi 2,20 złotych, co przy lokalizacjach oddalonych od siedziby firmy może znacząco podnieść całkowity koszt usługi.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości podczas kontroli, mogą pojawić się dodatkowe wydatki związane z koniecznością przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań czy ekspertyz. Jeśli kierownik budowy stwierdzi potrzebę wykonania specjalistycznych pomiarów lub testów, koszt takich usług jest zazwyczaj ustalany indywidualnie. Warto przed podpisaniem umowy z kierownikiem budowy upewnić się, czy ewentualne dodatkowe wizyty związane z weryfikacją usunięcia usterek są wliczone w podstawową cenę, czy będą rozliczane osobno.

Niektórzy kierownicy budowy oferują również pakiety usług łączące kontrolę bieżącą z późniejszym odbiorem końcowym, co może być ekonomicznym rozwiązaniem dla inwestorów. Taki kompleksowy pakiet pozwala często zaoszczędzić nawet 20-30% w porównaniu do zamawiania tych usług oddzielnie.

Zakres obowiązków kierownika budowy a wysokość wynagrodzenia – co warto wiedzieć?

Rola kierownika budowy niesie ze sobą szereg odpowiedzialności, które bezpośrednio przekładają się na wysokość otrzymywanego wynagrodzenia. Specjalista ten pełni funkcję kluczowego ogniwa pomiędzy inwestorem, projektantem a wykonawcami, co wymaga nie tylko wiedzy technicznej, ale również umiejętności zarządzania zespołem oraz rozwiązywania problemów. Podstawowe obowiązki kierownika budowy obejmują nadzór nad prawidłową realizacją projektu, koordynację prac poszczególnych ekip oraz zapewnienie zgodności wykonywanych robót z dokumentacją techniczną i przepisami prawa budowlanego. W praktyce jednak zakres zadań może być znacznie szerszy, szczególnie w przypadku bardziej złożonych inwestycji. Kierownik budowy odpowiada również za prowadzenie dziennika budowy, odbieranie poszczególnych etapów prac oraz reprezentowanie inwestora przed organami nadzoru budowlanego. Warto podkreślić, że to właśnie na nim ciąży odpowiedzialność prawna za przebieg całego procesu budowlanego – od momentu przejęcia placu budowy aż po końcowy odbiór obiektu i uzyskanie pozwolenia na użytkowanie.

Im bardziej kompleksowy jest zakres obowiązków, tym wyższe wynagrodzenie może negocjować kierownik budowy. Specjaliści, którzy podejmują się dodatkowych zadań, takich jak optymalizacja kosztów czy zarządzanie harmonogramem inwestycji, mogą liczyć na znacząco wyższe stawki. Dotyczy to szczególnie inwestycji o charakterze komercyjnym lub przemysłowym, gdzie oczekiwania wobec kierownika budowy wykraczają poza standardowe ramy jego obowiązków. Należy również zauważyć, że poziom odpowiedzialności prawnej za bezpieczeństwo na budowie oraz jakość wykonywanych prac ma istotny wpływ na stawki wynagrodzeń. Kierownicy budowy, którzy nadzorują realizację obiektów wymagających specjalistycznych rozwiązań technicznych lub podlegających szczególnym regulacjom prawnym, mogą oczekiwać premii za zwiększoną odpowiedzialność. Analogicznie, gdy projekt wymaga częstszych wizyt na placu budowy lub stałej obecności kierownika, jego wynagrodzenie również ulega proporcjonalnemu zwiększeniu.

Wpływ specjalizacji i dodatkowych kwalifikacji na wynagrodzenie

Specjalizacja w konkretnym obszarze budownictwa może znacząco wpłynąć na wysokość otrzymywanego wynagrodzenia. Kierownicy budowy wyspecjalizowani w realizacji obiektów inżynieryjnych, takich jak mosty czy tunele, mogą liczyć na stawki wyższe o 20-30% od przeciętnych. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku specjalistów nadzorujących budowę obiektów przemysłowych czy instalacji specjalistycznych. Doświadczenie w realizacji określonego typu inwestycji przekłada się na efektywność pracy i minimalizację potencjalnych problemów, co jest wysoko cenione przez inwestorów. Dodatkowe uprawnienia, jak choćby w zakresie instalacji sanitarnych czy elektrycznych, pozwalają kierownikowi budowy samodzielnie nadzorować więcej aspektów inwestycji, co eliminuje potrzebę zatrudniania dodatkowych inspektorów. Certyfikaty poświadczające znajomość nowoczesnych technologii budowlanych czy metod zarządzania projektami (np. metodyki PRINCE2 czy AGILE) również przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności kierownika budowy na rynku pracy. Powinien posiadać doświadczenie w prowadzeniu budowy oraz w komunikacji i zarządzania zespołem.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że kierownicy budowy z dodatkowymi kompetencjami w zakresie budownictwa energooszczędnego czy certyfikacji ekologicznych (LEED, BREEAM) są szczególnie poszukiwani w kontekście rosnącego zainteresowania zrównoważonym budownictwem. Specjaliści posiadający takie kwalifikacje mogą negocjować stawki nawet o 25% wyższe od standardowych, zwłaszcza w dużych aglomeracjach. Znajomość języków obcych stanowi kolejny atut, szczególnie przy inwestycjach realizowanych przez międzynarodowe koncerny lub finansowanych ze środków unijnych. Kierownicy budowy, którzy potrafią biegle posługiwać się językiem angielskim lub niemieckim w kontekście technicznym, zyskują dodatkowy argument podczas negocjacji warunków wynagrodzenia. Umiejętność obsługi specjalistycznego oprogramowania do zarządzania projektami budowlanymi czy modelowania BIM również przekłada się na możliwość uzyskania wyższych stawek.

Różnice w obowiązkach i wynagrodzeniu w zależności od rodzaju inwestycji

Zakres obowiązków kierownika budowy, a co za tym idzie – wysokość wynagrodzenia, znacząco różni się w zależności od rodzaju nadzorowanej inwestycji. Przy budowie domu jednorodzinnego kierownik skupia się głównie na podstawowych aspektach technicznych oraz zgodności z projektem, co przekłada się na stosunkowo niższe stawki. W takich przypadkach wynagrodzenie ma najczęściej charakter ryczałtowy i wynosi od 2000 do 4000 złotych za całą inwestycję, a wizyty na placu budowy odbywają się zazwyczaj raz na 1-2 tygodnie. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej przy większych inwestycjach komercyjnych czy mieszkaniowych, gdzie zakres obowiązków jest znacznie szerszy i obejmuje koordynację pracy wielu podwykonawców, szczegółową kontrolę jakości oraz ścisłą współpracę z inwestorem i projektantami. W takich przypadkach kierownicy budowy często otrzymują wynagrodzenie miesięczne, które może wynosić od 8000 do nawet 15000 złotych brutto, w zależności od skali i złożoności projektu.

Należy również wspomnieć o inwestycjach infrastrukturalnych, takich jak drogi, mosty czy oczyszczalnie ścieków, gdzie zakres odpowiedzialności kierownika budowy jest wyjątkowo szeroki. Przy takich projektach wymagana jest nie tylko dogłębna znajomość specyficznych technologii, ale również umiejętność zarządzania dużymi zespołami oraz koordynacji prac w trudnych warunkach terenowych. Wynagrodzenia w tym sektorze należą do najwyższych na rynku i mogą przekraczać 20000 złotych brutto miesięcznie. Warto zwrócić uwagę na fakt, że przy inwestycjach realizowanych z wykorzystaniem środków publicznych lub funduszy unijnych, kierownik budowy musi dodatkowo wykazać się znajomością procedur administracyjnych oraz umiejętnością przygotowywania odpowiedniej dokumentacji na potrzeby kontroli i rozliczeń. Te dodatkowe obowiązki również znajdują odzwierciedlenie w wyższych stawkach wynagrodzenia.

W zależności od rodzaju inwestycji, kierownik budowy może być odpowiedzialny za:

• Weryfikację dokumentacji projektowej pod kątem możliwości wykonawczych
• Opracowanie i nadzór nad harmonogramem prac budowlanych
• Kontrolę zgodności wykonywanych robót z normami i przepisami
• Koordynację dostaw materiałów i sprzętu na plac budowy
• Zarządzanie zespołem pracowników i podwykonawców
• Raportowanie postępu prac do inwestora
• Rozwiązywanie bieżących problemów technicznych
• Nadzór nad przestrzeganiem przepisów BHP

Negocjowanie wynagrodzenia w oparciu o zakres obowiązków

 Bardzo ważne jest określenie zakresu obowiązku. Inwestor może świadomie negocjować stawki z kierownikiem budowy, uwzględniając specyfikę planowanej inwestycji. Kluczowym elementem jest precyzyjne określenie liczby wizyt na budowie. Pamiętajmy że odpowiada on za bezpieczeństwo i ochronę zdrowia. Zgodnie z prawem odpowiada za realizację i przekazanie budynku do użytkowania.

Standardowo kierownik budowy pojawia się na miejscu inwestycji raz w tygodniu, jednak w przypadku bardziej skomplikowanych etapów prac lub problemów technicznych, może być wymagana jego częstsza obecność. Warto ustalić z góry, czy dodatkowe wizyty będą rozliczane osobno, czy też zostaną uwzględnione w podstawowej stawce wynagrodzenia. Podobnie rzecz ma się z obowiązkami administracyjnymi – reprezentowanie inwestora przed urzędami, uczestnictwo w kontrolach nadzoru budowlanego czy przygotowywanie dokumentacji odbiorowej może generować dodatkowe koszty. Inwestorzy nieświadomi tych niuansów często stają przed koniecznością dopłaty za usługi, których nie uwzględnili w początkowych negocjacjach.

Profesjonalni kierownicy budowy często różnicują swoje stawki w zależności od poziomu zaangażowania w projekt. Niektórzy oferują pakiety usług o różnym zakresie – od podstawowego nadzoru technicznego po kompleksowe zarządzanie inwestycją. Ta elastyczność pozwala inwestorom wybrać opcję najlepiej dopasowaną do ich potrzeb i budżetu. W przypadku mniejszych inwestycji, takich jak domy jednorodzinne, warto rozważyć model ryczałtowy, gdzie za z góry ustaloną kwotę kierownik budowy zobowiązuje się do pełnienia nadzoru przez cały okres trwania budowy. Przy większych projektach bardziej opłacalny może być model rozliczenia godzinowego lub procentowego od wartości inwestycji. Negocjując wynagrodzenie, warto również ustalić, czy kierownik budowy będzie odpowiedzialny za koordynację pracy podwykonawców i dostawców, co może znacząco odciążyć inwestora, ale jednocześnie podnieść koszt usługi.

Doświadczeni inwestorzy rekomendują, aby przed podpisaniem umowy z kierownikiem budowy dokładnie przeanalizować jego zakres obowiązków i odpowiedzialności, a następnie odnieść je do proponowanego wynagrodzenia. Warto zwrócić uwagę na takie aspekty jak dostępność kierownika w sytuacjach awaryjnych, jego zaangażowanie w optymalizację kosztów budowy czy umiejętność współpracy z projektantami w zakresie rozwiązywania problemów technicznych. Niekiedy warto zapłacić więcej za kierownika budowy o szerszych kompetencjach i większym doświadczeniu, gdyż może to przełożyć się na oszczędności w innych obszarach inwestycji – choćby poprzez uniknięcie kosztownych błędów wykonawczych czy optymalizację zużycia materiałów.

Podsumowując, zakres obowiązków kierownika budowy ma bezpośrednie przełożenie na wysokość jego wynagrodzenia. Inwestorzy powinni dokładnie przemyśleć, jakiego poziomu zaangażowania oczekują od kierownika budowy i adekwatnie do tego negocjować warunki finansowe współpracy. Warto pamiętać, że kompetentny kierownik budowy to nie tylko wymóg prawny, ale przede wszystkim gwarancja prawidłowej realizacji inwestycji, która może przynieść wymierne korzyści finansowe poprzez uniknięcie kosztownych błędów i optymalizację procesu budowlanego. Właściwy dobór kierownika budowy, z uwzględnieniem jego doświadczenia, specjalizacji oraz zakresu świadczonych usług, stanowi jedną z najważniejszych decyzji wpływających na powodzenie całego przedsięwzięcia budowlanego.